Jak przygotować się na system kaucyjny – praktyczny przewodnik
Szacuje się, że dwuosobowe gospodarstwo domowe zużywa ponad 700 plastikowych butelek rocznie. Niestety, większość z nich ląduje zwykle w śmietniku, zamiast trafiać do recyklingu. Zmiany w systemie gospodarowania odpadami, które weszły w życie 1 października 2025 r., mają jednak odwrócić ten trend. Celem nowego systemu kaucyjnego jest zmniejszenie ilości odpadów na rzecz większego udziału recyklingu oraz promowania ponownego używania opakowań, takich jak plastikowe butelki, szklane butelki wielokrotnego użytku oraz aluminiowe puszki. Jak ma to wyglądać w praktyce?
Szacuje się, że dwuosobowe gospodarstwo domowe zużywa ponad 700 plastikowych butelek rocznie. Niestety, większość z nich ląduje zwykle w śmietniku, zamiast trafiać do recyklingu. Zmiany w systemie gospodarowania odpadami, które weszły w życie 1 października 2025 r., mają jednak odwrócić ten trend. Celem nowego systemu kaucyjnego jest zmniejszenie ilości odpadów na rzecz większego udziału recyklingu oraz promowania ponownego używania opakowań, takich jak plastikowe butelki, szklane butelki wielokrotnego użytku oraz aluminiowe puszki. Jak ma to wyglądać w praktyce?
Na czym polega system kaucyjny 2025?
System kaucyjny to mechanizm obowiązujący w Polsce od 1 października 2025 roku, który promuje recykling oraz ponowne wykorzystywanie opakowań. Wprowadzono go w odpowiedzi na unijne regulacje, zwłaszcza dyrektywę SUP (ang. Single-Use Plastics), która zakłada ograniczenie ilości odpadów plastikowych i promowanie gospodarki o obiegu zamkniętym.
Co ważne, system ma umożliwić też zmniejszenie kosztów gospodarki odpadami dla samorządów i wsparcie dla powstawania nowych miejsc pracy w sektorze recyklingu oraz logistyki. Ma to zachęcić konsumentów do zwrotu pustych opakowań, co przyczynia się do redukcji zaśmiecenia przestrzeni publicznej i poprawy jakości surowców wtórnych.
Mechanizm działania systemu kaucyjnego jest prosty i opiera się na trzech podstawowych elementach:
zakup napoju oznaczonego systemem kaucyjnym – przy zakupie doliczana jest kaucja, która zależy od rodzaju opakowania:
butelki plastikowe (PET) do 3 litrów – kaucja 50 groszy;
puszki metalowe do 1 litra – kaucja 50 groszy;
szklane butelki wielokrotnego użytku do 1,5 litra – kaucja 1 zł;
zwrot pustego opakowania – oddajesz pustą butelkę lub puszkę do specjalnego automatu lub sklepu, aby otrzymać zwrot kaucji;
recykling i ponowne wprowadzenie opakowań do obiegu, zmniejszając tym samym ilość odpadów.
System kaucyjny 2025 – najważniejsze zasady
System kaucyjny 2025 obejmuje wszystkie napoje sprzedawane w opakowaniach oznaczonych specjalnym znakiem systemu kaucyjnego.
Zwrot opakowań jest możliwy w następujących punktach:
sklepy o powierzchni powyżej 200 m², które oferują napoje w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym;
mniejsze sklepy (powierzchnia poniżej 200 m², w których dostępne są napoje w butelkach szklanych wielokrotnego użytku (w Polsce dotyczy to głównie napojów piwnych);
pozostałe sklepy, które przystąpiły do programu;
automaty kaucyjne dostępne poza punktami handlowymi;
pozostałe punkty zbiórki.
Wszystkie firmy wprowadzające napoje do obrotu są zobowiązane do przystąpienia do systemu, prowadzenia odpowiedniej dokumentacji oraz ewidencji opakowań objętych kaucją. Co ważne, obowiązki wynikające z systemu kaucyjnego dotyczą nie tylko producentów, importerów i dystrybutorów, ale również sklepy oraz punkty zbiórki opakowań, które muszą zapewnić przyjmowanie i magazynowanie zwracanych opakowań.
Jak przygotować się na system kaucyjny? Wskazówki dla sklepów
Wprowadzenie systemu kaucyjnego wiąże się z nowymi obowiązkami dla sklepów, które muszą ich przestrzegać, aby działać zgodnie z przepisami. Przygotowanie całego procesu wymaga też wdrożenia pewnych działań, które mogą różnić się w zależności od wielkości sklepu oraz oferowanego asortymentu.
Weryfikacja asortymentu – sklepy powinny sprawdzić, które produkty dostępne w ich ofercie podlegają systemowi kaucyjnemu. Bardzo ważne jest tu odpowiednie oznaczenie takich produktów, tak aby konsumenci mogli je w prosty sposób rozpoznać.
Przygotowanie przestrzeni do przechowywania i zwrotu opakowań – dotyczy to zwłaszcza tych punktów sprzedaży, w których przyjmowane będą puste butelki, puszki i inne opakowania zwrotne.
Szkolenie personelu – każdy pracownik musi znać zasady działania systemu kaucyjnego, tak aby mógł sprawnie obsługiwać klientów i wyjaśniać im szczegóły dotyczące zwrotu kaucji oraz zasad dotyczących rozliczania kaucji.
Współpraca z operatorem systemu kaucyjnego – zanim sklep zacznie działać w systemie kaucyjnym, musi podpisać umowę z operatorem odpowiedzialnym za zarządzanie całym procesem. W umowie należy określić zasady rozliczeń kaucji, raportowania ilości sprzedanych napojów oraz zasad przyjmowania i rozliczania zwrotów.
Co więcej, sklepy, które zdecydują się przyjmować zwroty opakowań, powinny ustalić, jak będą je realizować.
W mniejszych sklepach, które sprzedają napoje w szklanych butelkach wielokrotnego użytku, konieczne będzie przyjmowanie zwrotów tych opakowań oraz rozliczanie ich z operatorem.
Istnieje możliwość wyboru, czy sklep będzie przeprowadzał zbiórkę ręcznie (np. przy kasie), czy zdecyduje się na automaty do zwrotu opakowań, które mogą przyjmować opakowania i wydawać bon do wykorzystania przy zakupach. Sklep ma obowiązek umożliwić klientowi wymianę bonu na gotówkę, jeśli klient tego zażąda.
Wprowadzenie systemu kaucyjnego to istotna zmiana, która z pewnością wpłynie na sposób, w jaki sklepy i konsumenci będą podchodzić do tematu zarządzania odpadami. Przedsiębiorcy, którzy dobrze rozplanują jednak wszelkie działania związane z wdrożeniem systemu, mogą jednak liczyć na łatwiejszą adaptację do nowych przepisów i płynne przejście przez proces dostosowywania swojej działalności do wymogów systemu.
