Wnioski z tegorocznego raportu „Europejska ocena ryzyka związanego z klimatem”

Na początku tego roku Europejska Agencja Środowiska (EEA) opublikowała pierwszy raport dotyczący oceny ryzyka związanego ze zmianami klimatycznymi. Już na pierwszy rzut oka widać, że wnioski płynące z raportu są bardzo niepokojące. Okazuje się bowiem, że Europa nie jest przygotowana na rosnące zagrożenia spowodowane zmianami klimatycznymi, a przyszłość, która czeka naszą planetę, zapowiada się bardzo pesymistycznie.

Na początku tego roku Europejska Agencja Środowiska (EEA) opublikowała pierwszy raport dotyczący oceny ryzyka związanego ze zmianami klimatycznymi. Już na pierwszy rzut oka widać, że wnioski płynące z raportu są bardzo niepokojące. Okazuje się bowiem, że Europa nie jest przygotowana na rosnące zagrożenia spowodowane zmianami klimatycznymi, a przyszłość, która czeka naszą planetę, zapowiada się bardzo pesymistycznie.

Nieuchronne zmiany klimatu w Europie – czy mamy powody do niepokoju?

Europejska ocena ryzyka związanego z klimatem (Raport EEA 01/2024) to pierwsze w historii tak szczegółowe opracowanie na temat czekających nas wyzwań ekologicznych. Dokument ten prezentuje 36 czynników ryzyka o potencjalnie poważnych konsekwencjach, jak również 5 kluczowych obszarów, w których podjęcie natychmiastowych działań jest niezbędne do tego, by zahamować procesy związane ze zmianami klimatycznymi. Jak wynika z raportu, Europa jest najszybciej ocieplającym się kontynentem na całym świecie. Na całym świecie ubiegły rok był najcieplejszym rokiem od ponad 100 lat, a wzrost temperatury wynosił 1,48°C powyżej poziomu sprzed epoki przemysłowej.

Tylko w kilku ostatnich latach jesteśmy też świadkami znacznego zwiększenia częstotliwości pojawiania się ekstremów pogodowych, takich jak historyczne upały, ulewy i inne ekstremalne opady, które w wielu krajach przyniosły katastrofalne powodzie. Istotnym problemem klimatycznym są również przedłużające się susze, które skutkują niebezpieczeństwem wzniecenia pożaru. Systematycznie wzrasta też poziom mórz u europejskich wybrzeży, który także może doprowadzić do tragicznych konsekwencji.

Europejska ocena ryzyka klimatycznego a kryzys środowiskowy

Jak zostało wspomniane wcześniej, w raporcie EEA przeanalizowano czynniki ryzyka w 5 różnych kategoriach (klastrach), takich jak:

  • ekosystemy – najbardziej zagrożone zmianą klimatu, zwłaszcza w przypadku ekosystemów przybrzeżnych i morskich. Jako krytyczny określa się pod tym względem spadek bioróżnorodności w wyniku pożarów oraz suszy;
  • żywność – obejmuje zagrożenia związane z produkcją żywności, głównie w kontekście suszy i wysokich temperatur;
  • zdrowie – za najpoważniejszy problem ostatnich lat uważa się zgony spowodowane falami upałów oraz pożarami. Tylko w sezonie letnim w 2022 roku w Europie odnotowano 60-70 tysięcy przedwczesnych zgonów z powodu wysokich temperatur. Warto też podkreślić, że pożary wpływają niekorzystnie na jakość wdychanego przez nas powietrza;
  • infrastruktura – istnieją silne powiązania między nadmiernymi opadami deszczu i wylewaniem rzek a stanem infrastruktury. Okazuje się, że zniszczenie infrastruktury może wpływać niekorzystnie na nasze zdrowie oraz rozwój ekonomiczny państw europejskich;
  • gospodarka i finanse – zalicza się tu m.in. europejskie mechanizmy solidarności z poszkodowanymi, finanse publiczne oraz rynek nieruchomości i ubezpieczeń, które są szczególnie wrażliwe na ekstrema pogodowe.

Zmiany klimatu zagrożeniem nie tylko dla całej Europy, ale też dla poszczególnych regionów

Chociaż raport EEA skupia się w dużej mierze na kwestiach związanych z ogólną sytuacją klimatyczną w Europie, to spora część dokumentu została poświęcona aspektom dotyczącym natężenia poszczególnych czynników ryzyka w różnych regionach. Dane wskazują, że kraje położone na południu Europy już teraz doświadczają katastroficznych skutków suszy i upałów, które wpływają m.in. na rolnictwo oraz turystykę. W nisko położonych terenach nadmorskich problemem są z kolei powodzie, erozja gleby oraz jej rosnące zasolenie.

Jeszcze inne trudności spotykają mieszkańców Wysp Kanaryjskich i Azorów, gdzie infrastruktura jest stosunkowo mało rozwinięta, a dywersyfikacja gospodarcza w znacznym stopniu jest ograniczona. Ze względu na fakt, że lokalna gospodarka jest tam ściśle powiązana z kondycją rolnictwa, leśnictwa i turystyki, wszelkie zmiany klimatu mogą odcisnąć na tych terenach szczególnie silne piętno. Co więcej, regiony o wysokich wskaźnikach biedy, bezrobocia, emigracji i starzenia mogą mieć o wiele większe problemy z adaptacją do takich zjawisk jak fale upałów i powodzie, z którymi poradzić sobie nie mogą nawet duże i wysoko rozwinięte miasta.

Wnioski z raportu EEA niestety są bardzo niepokojące i wskazują, że społeczeństwo w Europie nie jest przygotowane na wyzwania spowodowane zmianami klimatycznymi. Odpowiedzialnością za wdrożenie niezbędnych kroków jest obciążona Unia Europejska i poszczególne kraje członkowskie, które muszą działać z należytą rozwagą, aby wzajemnie uczyć się i budować nowe zdolności w kwestii kreowania lepszej i bezpiecznej planety. W końcu to w naszych rękach jest przyszłość kolejnych pokoleń oraz ich jakość życia w obliczu pogłębiających się zmian klimatycznych.